UPI सेवांमध्ये बदल : ऑटो टॉप-अप, वाढवलेली मर्यादा आणि नवीन सुरक्षा उपाय काय आहेत

🏦  upi service changes 2025 – युनिफाइड पेमेंट्स इंटरफेस (UPI) सेवांमध्ये 2024 आणि 2025 मध्ये काही महत्त्वपूर्ण नियमबदल झाले आहेत. नॅशनल पेमेंट्स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया (NPCI) आणि रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) यांनी हे बदल डिजिटल व्यवहार अधिक सुरक्षित, कार्यक्षम आणि वापरकर्ता-केंद्रित बनवण्यासाठी केले आहेत. – upi charges news in marathi

 

बोगस लाडक्या बहिणींना सरसकट पैसे वाटप ही चूक तर मान्य, पण प्रशासन व मंत्र्यांवर कारवाई का नाही?

युनिफाइड पेमेंट्स इंटरफेस (UPI) सेवांमध्ये 2024 आणि 2025 मध्ये काही महत्त्वपूर्ण नियमबदल झाले आहेत. नॅशनल पेमेंट्स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया (NPCI) आणि रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) यांनी हे बदल डिजिटल व्यवहार अधिक सुरक्षित, कार्यक्षम आणि वापरकर्ता-केंद्रित बनवण्यासाठी केले आहेत. – UPI service updates 2025

 

 

 

🆕 UPI सेवांमधील महत्त्वाचे बदल

🔹 1. UPI Lite साठी ऑटो टॉप-अप आणि वाढवलेली मर्यादा – UPI transaction limit increase
2. लागू होण्याची तारीख: 1 नोव्हेंबर 2024

3. ऑटो टॉप-अप सुविधा: वॉलेटमध्ये शिल्लक कमी झाल्यास ते आपोआप भरण्यासाठी UPI Lite वापरकर्त्यांना ही सुविधा मिळणार आहे. अ‍ॅपद्वारे हे सक्रिय/रद्द करता येणार आहे.

 

वाढलेली व्यवहार मर्यादा – UPI new security rules

प्रति व्यवहार मर्यादा : ₹500 → ₹1,000

एकूण वॉलेट मर्यादा : ₹2,000 → ₹5,000

 

🔹 UPI सेवा वापरावर मर्यादा – UPI auto top-up feature

लागू होण्याची तारीख: 1 ऑगस्ट 2025

बॅलन्स तपासणी मर्यादा: दररोज प्रत्येक अ‍ॅपवर फक्त 50 वेळा बॅलन्स तपासू शकता.

गर्दीच्या वेळांत मर्यादा : सकाळी 10 ते दुपारी – 1 संध्याकाळी 5 ते रात्री 9:30

याकाळात बॅलन्स तपासणी आणि ऑटोपे सेवा मर्यादित असतील.

 

नवीन आदेश : NPCI ने 21 मे 2025 रोजी जारी केलेल्या परिपत्रकानुसार, 31 जुलैपर्यंत बँकांनी 10 सर्वाधिक वापरल्या जाणाऱ्या UPI API वापरावर नियंत्रण आणावे असे निर्देश दिले आहेत. – UPI service charges update

 

👥 वापरकर्त्यांवर होणारे परिणाम

✅ सुलभता वाढणार – ऑटो टॉप-अप व व्यवहार मर्यादा वाढल्यामुळे लहान व्यवहार झपाट्याने होतील.

✅ सुरक्षा अधिक मजबूत – प्राप्तकर्त्याची ओळख स्पष्ट केल्यामुळे फसवणूक टळेल.

⚠️ मर्यादा व्यवस्थापन आवश्यक – ठराविक वेळेत व्यवहारांवर मर्यादा असल्यामुळे युजर्सना व्यवहारांची योजना आखावी लागेल.

 

🔐 UPI वापरताना घ्यावयाची महत्त्वाची काळजी

1. PIN गोपनीय ठेवा – PIN कधीही कुणालाही सांगू नका — अगदी बँकेच्या नावाने फोन करणाऱ्यांनाही नाही.

फसवणूक करणाऱ्या लिंकवर PIN टाकू नका.

2. फसवणूक टाळा – “KYC अपडेट”, “रिवॉर्ड मिळणार” अशा भूलथापा टाळा. पैसे मिळवण्यासाठी PIN लागणार नाही – PIN टाकणे म्हणजे पैसे पाठवणे.

3. अधिकृत अ‍ॅप्स वापरा – केवळ BHIM, Google Pay, PhonePe, Paytm सारखी अधिकृत अ‍ॅप्स वापरा.

4. व्यवहार तपासा – दर आठवड्याला व्यवहारांची यादी तपासा, संशयास्पद व्यवहार दिसल्यास तत्काळ बँकेशी संपर्क करा.

5. नवीन सुविधा समजून घ्या – Auto Top-up, Credit on UPI यांसारख्या सेवांचा वापर करण्याआधी अटी पूर्ण वाचा.

6. सार्वजनिक Wi-Fi वापर टाळा – अशा नेटवर्कवर UPI व्यवहार करणे धोकादायक असते.

7. मोबाइल सुरक्षित ठेवा – फोनला पिन/पॅटर्न लॉक ठेवा. शक्य असल्यास बायोमेट्रिक/फेस आयडी वापरा.

 

🧠 स्मरणात ठेवण्यासारखे

PIN, OTP, App लिंक याविषयी गोपनीयता ठेवा.

फसवणूक झाल्यास तत्काळ बँकेला कळवा.

वेळोवेळी UPI अ‍ॅप अपडेट करत राहा.

 

UPI म्हणजे काय?

UPI (Unified Payments Interface) हे भारतात डिजिटल पेमेंटसाठी बनवलेले एक इंटिग्रेटेड रिअल-टाइम पेमेंट सिस्टम आहे, जे नॅशनल पेमेंट्स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया (NPCI) कडून विकसित करण्यात आले आहे. UPI चा मुख्य उद्देश मोबाईलवरून थेट बँक खात्यांमधील पैसे जलद आणि सुरक्षितपणे ट्रान्सफर करणे हा आहे.

 

UPI ची सुरुवात आणि इतिहास

लाँच तारीख : 24 एप्रिल 2016

विकसक संस्था : नॅशनल पेमेंट्स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया (NPCI)

प्रारंभिक संकल्पना : NPCI ने भारतीय बँकिंग क्षेत्रातील विविध पेमेंट नेटवर्क आणि अॅप्स एकत्र आणून एक सुलभ, जलद आणि सुरक्षित पेमेंट इंटरफेस तयार करण्यासाठी UPI सुरू केले.

लाँचिंगनंतरचा वाढ : सुरुवातीला काही बँका आणि पेमेंट अॅप्सनेच UPI सेवा दिली; पण आताच्या काळात सर्व प्रमुख बँका आणि पेमेंट अॅप्स (जसे Google Pay, PhonePe, Paytm, BHIM) यावर आधारित सेवा देत आहेत.

 

UPI कसे काम करते?

UPI वापरकर्त्यांना त्यांच्या बँक खात्याशी लिंक केलेला एक खास UPI ID (जसे abc@upi) मिळतो. या UPI ID चा वापर करून मोबाइलवरून सहज पैसे पाठवणे, मिळवणे, बिल भरणे शक्य होते. यासाठी फक्त इंटरनेट कनेक्शन आणि UPI सक्षम मोबाइल अॅप्सची गरज असते.

 

UPI चा भारताच्या डिजिटल पेमेंट क्षेत्रावर प्रभाव

सुलभता आणि वेग : UPI मुळे बँक खात्यांमधील पैसे ट्रान्सफर करणे अतिशय सोपे आणि त्वरित झाले. यामुळे पेमेंट्ससाठी वेळ आणि कागदपत्रांची गरज कमी झाली.

सर्वसमावेशकता : भारतातील ग्रामीण भागापासून ते महानगरांपर्यंत सगळीकडे UPI सेवा उपलब्ध झाली. मोबाइलवर सहज उपलब्ध असल्यामुळे डिजिटल पेमेंटचा प्रसार वाढला.

पेमेंटसाठी नविन प्लॅटफॉर्म: BHIM अॅप वगैरे विकसित करून सरकारने डिजिटल व्यवहारांना चालना दिली.

कमी खर्च : UPI वापरल्यामुळे बँका आणि वापरकर्त्यांसाठी व्यवहार खर्च कमी झाला, आणि व्यवहार अधिक सुरक्षित झाले.

व्यापारांवर परिणाम : छोट्या दुकानदारांपासून मोठ्या उद्योगांपर्यंत सर्वत्र UPI पेमेंट स्वीकारण्याचा ट्रेंड वाढला, ज्यामुळे कॅशलेस इकॉनॉमीला गती मिळाली.

 

UPI चे महत्त्वाचे टप्पे 

2016: UPI सेवा सुरू, सुरुवातीला बँक ट्रान्सफरसाठी.

2017-2018: BHIM अॅप लॉन्च, मोठ्या प्रमाणावर लोकांपर्यंत पोहोच.

2019: UPI व्यवहार संख्या आणि मूल्ये झपाट्याने वाढल्या.

2020-2024: COVID-19 काळात UPI चा वापर आणखी वाढला, ऑनलाईन पेमेंट्सचे प्रमाण वाढले.

2024-2025: व्यवहार मर्यादा वाढवणे, नवीन सुरक्षा नियम लागू करणे, Auto Top-up सारख्या सुविधांचा समावेश.