PLFS 2023-24 महाराष्ट्रच्या रिपोर्टने उघड केलं धक्कादायक वास्तव !
महाराष्ट्रात शहरी महिलांचा रोजगारात कमी सहभाग
पुणे : केंद्र सरकारच्या पीरियॉडिक लेबर फोर्स सर्व्हे (PLFS) 2023-24 च्या माहितीवरुन महाराष्ट्रातील ग्रामीण आणि शहरी महिलांच्या कामगार सहभागामध्ये मोठी तफावत दिसून आहे. (Maharashtra Labour Force Survey) महिला सक्षमीकरण, शिक्षण, आणि रोजगाराच्या बाबतीत सरकार अनेक योजना राबवत असली, तरी प्रत्यक्षातील स्थिती मात्र अजूनही असमतोल दर्शवते. (plfs maharashtra urban women employment gap)
असा झाल सर्वेक्षण
नमुना तपशील या सर्वेक्षणासाठी महाराष्ट्रात एकूण 1,008 सॅम्पल युनिट्स (FSUs) निवडण्यात आले. त्यामध्ये 448 गावे (ग्रामीण) आणि 560 शहरी समाविष्ट आहेत. यातून मिळालेली माहिती ही राज्यातील श्रम बाजाराचे प्रतिनिधित्व करते. (plfs maharashtra urban women employment gap)
UIDAI चं mAadhaar अ‍ॅप वापरून मोबाईल नंबर व्हेरिफाय करा – आता अगदी सोपं !
1. कामगार स्थिती (General Status: PS+SS)
ग्रामीण भागात पुरुषांचे कामगारात सहभाग 80.2% इतका असून त्यात महिलांचे प्रमाण केवळ 47.6% आहे. शहरी भागात पुरुष 75.6% सक्रिय असून महिलांचे प्रमाण अत्यंत कमी म्हणजे केवळ 28% इतके आहे. यावरून स्पष्ट होते की शहरी महिलांचा श्रमबाजारातील सहभाग ग्रामीण महिलांपेक्षा देखील कमी आहे. शहरी भागातील एकत्रित कामगार सहभाग 60.1% आहे. याचा अर्थ असा की, शिक्षण, संधी, आणि सुविधा असतानाही शहरी महिलांचा प्रत्यक्ष कामगार क्षेत्रातील सहभाग चिंतेचा विषय आहे. (PLFS 2023-24 महाराष्ट्र)
महिला साक्षरतेतील चिंताजनक दरी: PLFS अहवाल देशातील वास्तव समोर
2. Worker Population Ratio – WPR
कामगारांच्या वयोगटातील लोकांमध्ये प्रत्यक्ष काम करणाऱ्यांचे प्रमाण. (बेरोजगारी दर महाराष्ट्र)
- ग्रामीण महिला – 34.8%
- शहरी महिला – 20.7%
- ग्रामीण पुरुष – 78.1%
- शहरी पुरुष – 72.3%
या आकडेवारीवरून स्पष्ट होते की, ग्रामीण महिलांचा रोजगारामध्ये सहभाग जास्त आहे. हे बहुतांश वेळा शेती किंवा अनौपचारिक क्षेत्रातील कामांमुळे असते. शहरी भागात घरगुती जबाबदाऱ्या, सुरक्षिततेचा अभाव, किंवा कौशल्य कमी असण्याने महिलांचा सहभाग घटतो, असे निषकर्ष या पुर्वीच्या अहवालातून समोर आले आहे.
बेरोजगारी दर (Unemployment Rate – UR)
प्राप्त अहवालानुसार शहरी महिलांचा बेरोजगारीचा दर 7.1 टक्के असून तो ग्रामीण महिलांचा 2.1% असल्याचे नमुद केले आहे.
तरुण महिलांच्या बाबतीत आकडे अधिक धक्कादायक आहेत
- शहरी तरुण महिला (15-29 वर्षे): 20.1% बेरोजगारी
- ग्रामीण तरुण महिला: 8.2% बेरोजगारी
काय म्हणतात हे आकडे?
अहवालातील आकडेवारी महाराष्ट्रातील महिलांच्या रोजगार संधींमध्ये असलेल्या प्रचंड दरीकडे लक्ष वेधते. विशेषतः शहरी महिलांमध्ये बेरोजगारीचे प्रमाण अधिक असणं ही विरोधाभासी बाब आहे. शहरे म्हणजे शिक्षण, औद्योगिक संधी, आणि सुविधा असलेली केंद्रं समजली जातात. तरीही महिलांना तिथं रोजगार मिळण्यात मोठ्या अडचणी आहेत. याचा अर्थ असा की शहरी भागात शिक्षित, पात्र तरुण महिलाही रोजगाराच्या प्रतीक्षेत आहेत. अनेकदा संधी उपलब्ध असूनही कौशल्य प्रशिक्षणाची कमतरता, उद्योगधंद्यांमध्ये लिंग भेदभाव, किंवा सामाजिक अडथळ्यांमुळे या महिला नोकरीपासून वंचित राहतात.
पुढील दिशा काय असावी
- शहरी भागात सुरक्षित, लवचिक, आणि घराजवळ नोकऱ्यांची उपलब्धता
- शासकीय योजनांचा प्रभावी अंमलबजावणी
- महिला उद्योजकता वाढवण्यासाठी स्टार्टअप किंवा स्वयंरोजगारासाठी वित्तीय मदत
कामगारांचे चित्र – PLFS 2023-24 चा आरसा !
- श्रम सहभाग दर (LFPR)
ग्रामीण महिला : 35.5%
नागरी महिला : 22.3%
पुरुष (एकूण) : 58.2% - कामगार लोकसंख्या अनुपात (WPR)
ग्रामीण महिला : 34.8%
नागरी महिला : 20.7%
पुरुष (एकूण) : ~56.4% - बेरोजगारी दर (UR)
नागरी महिला : 7.1%
नागरी पुरुष : 4.4%
ग्रामीण महिला : 2.1% - सुशिक्षित तरुणांची बेरोजगारी (15-29 वर्षे)
नागरी महिला : 20.1%
नागरी पुरुष : 12.8%
